2 Οκτωβρίου 2025, Διεθνής Ημέρα Μη Βίας

Η Διεθνής Ημέρα Μη Βίας τιμάται κάθε χρόνο στις 2 Οκτωβρίου, γενέθλια ημέρα του Μαχάτμα Γκάντι, ηγέτη του ινδικού αγώνα για ανεξαρτησία και πρωτοπόρου της φιλοσοφίας και στρατηγικής της μη βίας.

Με βάση το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, που υιοθετήθηκε στις 15 Ιουνίου 2007, η Ημέρα αυτή αποτελεί ευκαιρία για τη διάδοση του μηνύματος της μη βίας, ιδίως μέσα από την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Το ψήφισμα επαναβεβαιώνει τη καθολική σημασία της αρχής της μη βίας και υπογραμμίζει την κοινή επιθυμία για την καθιέρωση μιας κουλτούρας ειρήνης, ανεκτικότητας, κατανόησης και μη βίας.

Η ζωή του Μαχάτμα Γκάντι

Λεπτομέρεια του αναμνηστικού γραμματοσήμου που εκδόθηκε από την Ταχυδρομική Διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών.

Ο Γκάντι, που συνέβαλε καθοριστικά στην ανεξαρτησία της Ινδίας, αποτέλεσε παγκόσμια πηγή έμπνευσης για πλήθος κινημάτων πολιτικών δικαιωμάτων και κοινωνικής αλλαγής. Παρά την καταπίεση και τις αντίξοες συνθήκες, ουδέποτε απαρνήθηκε την πίστη του στη μη βία, ακόμη και όταν ο δρόμος προς την ελευθερία έμοιαζε αδιαπέραστος.

Η φιλοσοφία του συνδέεται άρρηκτα με την ιδέα ότι τα μέσα καθορίζουν τον σκοπό. Έβλεπε τη βία ως αντίφαση στην ίδια την επιδίωξη μιας δίκαιης κοινωνίας. Όπως ανέδειξε με την εμβληματική Πορεία του Αλατιού το 1930, η μαζική πολιτική ανυπακοή απέναντι στην αποικιοκρατική εξουσία δεν μπορεί -και δεν πρέπει- να εδράζεται στο μίσος ή την ένοπλη σύγκρουση.

Το γλυπτό «Μη Βία» (γνωστό και ως «Δεμένο Όπλο») του Σουηδού καλλιτέχνη Carl Fredrik Reuterswärd, εκτίθεται στον χώρο επισκεπτών του ΟΗΕ. Το έργο έχει καθιερωθεί ως σύμβολο του Ιδρύματος Non-Violence Project.

Ορισμός της Μη Βίας

Η μη βία (γνωστή και ως μη βίαιη αντίσταση) συνιστά συνειδητή άρνηση χρήσης φυσικής βίας για την επίτευξη κοινωνικών ή πολιτικών αλλαγών. Έχει χαρακτηριστεί ως η «πολιτική των απλών ανθρώπων», και έχει υιοθετηθεί σε ποικίλες μορφές αγώνων για κοινωνική δικαιοσύνη σε όλο τον κόσμο.

Ο διακεκριμένος μελετητής Gene Sharp, στο έργο του The Politics of Nonviolent Action, ορίζει τη μη βίαιη δράση ως εξής:

«Η μη βίαιη δράση είναι μια τεχνική με την οποία άνθρωποι που απορρίπτουν την παθητικότητα και την υποταγή, και οι οποίοι θεωρούν τον αγώνα αναγκαίο, μπορούν να δώσουν μάχη χωρίς να καταφύγουν στη βία. Δεν αποτελεί υπεκφυγή από τη σύγκρουση, αλλά απάντηση στο ερώτημα πώς μπορεί κανείς να είναι αποτελεσματικός στην πολιτική, ιδίως όταν πρόκειται για την άσκηση ισχύος».

Υπάρχουν τρεις βασικές μορφές μη βίαιης δράσης:

1. Διαμαρτυρία και πειθώ, όπως πορείες, αγρυπνίες και ειρηνικές συγκεντρώσεις.
2. Μη συνεργασία, με αποχή από κρατικές δομές ή θεσμούς εξουσίας.
3. Μη βίαιη παρέμβαση, όπως ειρηνικοί αποκλεισμοί ή καταλήψεις.

Ρήσεις του Μαχάτμα Γκάντι

• Η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας.
• Η μη βία είναι όπλο των ισχυρών.
• Η μη βία και η αλήθεια είναι αδιαχώριστες και προϋποθέτουν η μία την άλλη.
• Ίσως ποτέ δεν γίνουμε αρκετά δυνατοί ώστε να είμαστε απολύτως μη βίαιοι στη σκέψη, τον λόγο και την πράξη. Αλλά οφείλουμε να διατηρούμε τη μη βία ως προορισμό και να προοδεύουμε σταθερά προς αυτήν.

Ενώ όμως γίνονται προσπάθειες για μείωση της βίας στη ζωή μας, η βία στον κόσμο σήμερα αυξάνεται και επεκτείνεται σε όλους τους τομείς, δημιουργώντας κλίμα φόβου, αβεβαιότητας, ασφυξίας και σκοτεινών εποχών. Δεν μιλάμε μόνο για τη βία του πολέμου και της εγκληματικότητας, αλλά και για την οικονομική, τη ρατσιστική, την θρησκευτική και ψυχολογική βία, την οικογενειακή και την έσω-προσωπική βία. Καμιά φορά ακούμε τη λέξη μη βία αλλά, επίσης λόγω της επιπολαιότητας της πληροφόρησης, δεν έχουμε μια συγκεκριμένη ιδέα του τι ακριβώς είναι η μη βία.

Η μη βία δεν είναι ειρηνισμός, ούτε ένας απλός τρόπος διαμαρτυρίας. Η μη βία δεν είναι η παθητική συμπεριφορά εκείνων που από φόβο αποφεύγουν τις αναμετρήσεις. Η μη βία είναι φιλοσοφία ζωής, ένας τρόπος ζωής για κοινωνική αλλαγή.

"Για αιώνες τώρα, οι άνθρωποι συζητούν για την Ειρήνη και τον Πόλεμο. Τώρα πια, δεν μπορούν μόνο να συζητούν. Δεν είναι πια μια επιλογή ανάμεσα στην Βία και τη Μη Βία, είναι η επιλογή ανάμεσα στη Μη Βία και τη Μη Ύπαρξη" , απόσπασμα από την τελευταία ομιλία του Martin Luther King, 1968.

Ας μη μείνουμε μόνο στις συζητήσεις, ας προχωρήσουμε σε πράξεις: "Βγάλτε κάθε μορφή βίας από τη ζωή σας!"

Διαβάστε και το παλαιότερο άρθρο μας για το ίδιο θέμα, κάνοντας κλικ εδώ.