Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων 2025: Από τη Σπατάλη στην Ευθύνη, 16 Οκτωβρίου

Η 16η Οκτωβρίου δεν είναι μια ακόμη παγκόσμια ημέρα, αλλά ένας καθρέφτης του τρόπου που διαχειριζόμαστε τη γη, τα τρόφιμα και τελικά τον ίδιο μας τον εαυτό. Η ημέρα αυτή, Θα πρέπει να λειτουργήσει ως υπενθύμιση σε μία από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις του σύγχρονου κόσμου. Ενώ ο πλανήτης παράγει περισσότερη τροφή από ποτέ, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να στερούνται επαρκούς διατροφής. Η υπερπαραγωγή και τα απόβλητα τροφίμων συνθέτουν τον πυρήνα μιας περιβαλλοντικής, οικονομικής αλλά και βαθιά ηθικής κρίσης.

Σύμφωνα με το Food Waste Index 2024 του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), το 2022 παράχθηκαν 1,05 δισεκατομμύρια τόνοι αποβλήτων τροφίμων παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των μη βρώσιμων μερών (τσόφλια, φλούδες κ.λπ.), που αντιστοιχούν περίπου σε 132 κιλά αποβλήτων ανά άνθρωπο. Από αυτά, το 60% προέρχεται από νοικοκυριά, ενώ επιχειρήσεις εστίασης ευθύνονται για 28% και το λιανικό εμπόριο για 12%.

Για το 2025, ο εορτασμός συμπίπτει με την 80η επέτειο του Οργανισμού Τροφίμων  και Γεωργίας (FAO) κι έχει ως θέμα την έκκληση για αυξημένη συνεργασία για τον  μετασχηματισμό των αγροδιατροφικών συστημάτων: 

«Μαζί! Για πιο ασφαλή τρόφιμα και για ένα καλύτερο μέλλον»! 

Η κάλυψη των διατροφικών αναγκών των ανθρώπων του πλανήτη είναι μια πράξη  ισορροπίας σε λεπτό σκοινί. Παρά τις δεκαετίες προόδου στην καταπολέμηση της πείνας και  του υποσιτισμού, τα αγροδιατροφικά συστήματα υπόκεινται σε μεγαλύτερη πίεση από ποτέ, σε ένα κόσμο διαρκώς μεταβαλλόμενο και εν μέσω όλο και πιο συχνών ακραίων καιρικών  φαινομένων, πολέμων και συγκρούσεων, εξάντλησης φυσικών πόρων και κλυδωνισμών στην  παγκόσμια οικονομία. Η ανισότητα συνεχίζει να βαθαίνει. Η παχυσαρκία και η σπατάλη  τροφίμων συνυπάρχουν με σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια και υποσιτισμό, μερικές φορές  ακόμη κι εντός των ίδιων κοινοτήτων. Παρόλο που το δικαίωμα στην τροφή είναι ένα  καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα, πολλοί αγωνίζονται να έχουν πρόσβαση σε ασφαλή, θρεπτικά και οικονομικά προσιτά τρόφιμα.  

Ενδεικτικά στοιχεία για την κατάσταση σε παγκόσμιο κι εθνικό επίπεδο. Σε παγκόσμιο επίπεδο: 

• Σχεδόν το 1/3 των τροφίμων χάνεται ή σπαταλιέται. Το 13% των τροφίμων χάνεται  κατά τη συγκομιδή και τη μεταφορά και το 19% σπαταλιέται στο στάδιο της λιανικής  πώλησης και της κατανάλωσης. 

• Ενώ έως και 673 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν την πείνα, περίπου 900  εκατομμύρια ενήλικες είναι παχύσαρκοι και 35,5 εκατομμύρια παιδιά κάτω των  πέντε ετών είναι υπέρβαρα. 

Επιπλέον, τα απόβλητα τροφίμων δεν είναι μόνο σπατάλη πόρων, αλλά ευθύνονται περίπου για το 8–10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (περίπου το πενταπλάσιο του τομέα των αερομεταφορών), δεδομένου του ενεργειακού κόστους της παραγωγής, της μεταφοράς και της τελικής διάθεσης των τροφίμων.

Δηλαδή, αν τα απόβλητα τροφίμων ήταν ένα κράτος, θα κατείχαν την τρίτη θέση παγκοσμίως στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ.

Πέρα από το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, το οικονομικό κόστος ετησίως των αποβλήτων τροφίμων μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ξεπερνά τα 130 δισ. Ευρώ και σε παγκόσμιο επίπεδο το οικονομικό κόστος αγγίζει το 1 τρισ. δολάρια. Χρήματα που θα μπορούσαν να επενδυθούν σε λύσεις για την επισιτιστική ασφάλεια, την εκπαίδευση, την υγεία κ.α.

Στην χώρα μας τώρα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα καταγράφει ακόμη μία αρνητική πρωτιά, καθώς βρίσκεται στην τρίτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την Κύπρο και τη Δανία, στην παραγωγή αποβλήτων τροφίμων.

Κάθε κάτοικος στη χώρα μας παράγει κατά μέσο όρο περίπου 196 κιλά αποβλήτων τροφίμων ετησίως, ποσότητα που υπερβαίνει σημαντικά τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Συνεπώς, αυτό το πλήγμα από τα απόβλητα τροφίμων είναι τριπλό καθώς καταναλώνουμε ενέργεια, πόρους και χρήμα για κάτι που τελικά δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό. Και τη στιγμή που ο κόσμος παράγει και πετά τόση τροφή, περισσότεροι από 700 εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται ή δεν έχουν επαρκής πρόσβαση σε τροφή. Αυτή η αντίφαση δεν είναι απλώς στατιστική αλλά ζήτημα δικαίου και ηθικής.

Η Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων πρέπει να μας θυμίζει ότι τα απόβλητα τροφίμων είναι πρόβλημα με όνομα, με υπόσταση και με συνέπειες. Όχι μια αφηρημένη έννοια  σπατάλης. Με επιστημονική τεκμηρίωση, με δημόσια υπευθυνότητα και με επιχειρηματική δέσμευση,  μπορούμε να αλλάξουμε την αφήγηση, από κρίση σε ευκαιρία, από απόβλητο σε πόρο, από ανισότητα σε δικαιοσύνη.